Onderzoek: de transformatie van jeugdzorgplus

TWEE ONDERZOEKEN OM DE KNOOP TE HELPEN ONTRAFELEN

Enige jaren geleden is door de GGZ een start gemaakt met een ingrijpende transitie van JeugdzorgPlus waarbij wordt ingezet op het verbeteren van zorg voor deze jeugdigen. De achterliggende gedachte is om het aantal plaatsen in de gesloten jeugdzorg terug te dringen en in plaats daarvan individueel maatwerk te ontwikkelen en behandelsettings te creëren die zoveel mogelijk lijken op de thuissituatie. In opdracht van het ministerie van VWS, Jeugdzorg Nederland en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft HEVO het huidige vastgoed onderzocht, zowel door te kijken naar de huisvestingslasten als naar mogelijke belemmeringen van het huidige vastgoed voor de vernieuwing van JeugdzorgPlus.

Het lijkt een eenvoudig vraagstuk: ‘wat is er nodig om jongeren uit hulpverleningsinstellingen (op geïsoleerde en afgelegen plekken) te halen, zodat we uiteindelijk het grootste deel van die instellingen kunnen sluiten?’ We zijn het er immers allemaal wel over eens dat opgroeien op een terrein met groepswoningen niet iets is wat we deze jongeren gunnen. Er is echter een groot aantal veranderingen nodig in aanbod, financiering, besluitvorming, juridisch kader, verantwoording, werkprocessen, maar vooral in opvattingen en gedrag om de transitie succesvol te laten zijn. Een gordiaanse knoop.

HEVO heeft van het ministerie van VWS, Jeugdzorg Nederland en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten de opdracht gekregen om een deel van deze knoop te ontrafelen. Daartoe zijn twee onderzoeken uitgevoerd: één met betrekking tot de huisvestingslasten, één naar mogelijke belemmeringen van het huidige vastgoed voor de vernieuwing van Jeugdzorg^Plus.

ONDERZOEK HUISVESTINGSLASTEN

Tot en met 2020 subsidieert het ministerie van VWS de huisvestingslasten van de accommodaties voor gesloten jeugdhulp. HEVO heeft deze subsidieregeling geëvalueerd om te bezien of het realistisch en haalbaar is om de financiering per 1 januari 2021 aan gemeenten over te dragen. De huidige situatie laat zien dat bij veel zorgorganisaties de subsidies voor de huisvestingslasten toereikend zijn. Als gevolg van ontwikkelingen als de afbouw van het aantal bedden, de transformatie naar kleinschalige huisvesting en de daarmee gepaard gaande grootschalige renovatie van de bestaande huisvesting is de verwachting dat de huisvestingssubsidies niet meer toereikend zullen zijn.

ONDERZOEK MOGELIJKE BELEMMERING HUIDIG VASTGOED

Met behulp van het tweede onderzoek heeft HEVO inzicht gegeven in de mate waarin het huidige vastgoed een belemmering vormt om kleinschalige, gezinsgerichte woonvormen te ontwikkelen. Daartoe zijn achttien Jeugdzorg^Plus-locaties beoordeeld op zeven thema’s: kwaliteit van de bouwkundige staat en binnenmilieu, ligging/situering, functionaliteit, uitstraling/imago, flexibiliteit (aanpasbaarheid en alternatieve aanwendbaarheid), veiligheid en exploitatie. Daarbij werd niet alleen beoordeeld of er sprake is van een goed gebouw, maar of er sprake is van een goed zorggebouw voor de bewuste doelgroep.

Daarnaast werd in kaart gebracht of de organisatie wordt belemmerd door het terrein, de locatie of het gebouw in het bieden van begeleiding en behandeling. Voor deze quickscans van het vastgoed is door HEVO vooraf een objectief beoordelingskader ontwikkeld om gefundeerde conclusies te kunnen trekken over de kwaliteit van de huisvesting en de mogelijkheden voor transformatie. De verkregen informatie over de kwaliteit van het vastgoed vormt belangrijke input op grond waarvan overheden en zorgorganisaties gezamenlijk een vastgoedstrategie kunnen opzetten voor de noodzakelijke veranderopgave.

Met de door HEVO uitgevoerde onderzoeken is de verwachting dat gemeenten samen met de zorgorganisaties vormen van duurzame (financiële) samenwerkingsrelaties kunnen gaan ontwikkelen waarbij enerzijds het streven is om echt op, om en af te gaan bouwen en anderzijds er oog is voor de verschillende (vastgoed)problemen van aanbieders. De gemeente kan als regisseur optreden waarbij ook een gedeelde verantwoordelijkheid wordt genomen in het afbouwen van vastgoed en mogelijke bestemmingen van het vastgoed.